Vì lẽ đó, trước khi mổ xẻ tâm hồn họ, ta thử đặt cái nhìn thống quán trên tiến trình của thể xác họ lúc thanh xuân. Cũng may cây dừa thấp cậu bị tức sơ rồi hết. Nó tồn tại lớn mạnh về sau khi họ làm cha gia đình.
Tôi căn cứ vào ngòi bút của nguyễn Du để vẽ lại bộ mặt thực của những bạn trai có bụng dạ, ngôn ngữ, tác vi sở khanh. Song khi lòng phất lên như diều, bạn đề phòngtính nông nỗi của tuổi trẻ. Chương trình của nền giáo dục nhân xã gồm thể dục để thân thể cường tráng, trí dục để trí tuệ thông minh, giáo dục để ngũ quan tính nhuệ, chí dục để ý chí cường dũng, tình cảm dục để tình cảm cao thượng, tính giáo dục để quả tim trong sạch, tâm dục để lương tâm, linh hồn cương trực thánh đức và xã dục để khi xử thế ta bặt thiệp, biết thu tâm, dụng nhân tùy thời, tùy cảnh, tùy người mà đắc lực.
Lắm lúc lười biếng học tập nhưng họ ham mê cấp bằng vì chứng chỉ nầy hứa cho họ tương lai rực rỡ. Những kẻ ấy có thể môi mép, ngọt như đường nhưng đụng chuyện chết ai nấy chịu. Lúc còn thanh niên tôi được giới thiệu làm diễn văn trước một khán thính giả lõi non một ngàn người.
Voltaire đã quả quyết: Tình tâm giao của một vĩ nhân là ân huệ của một thần thánh. Không phải lo cho nên thân hiểu theo nghĩa của cha mẹ họ. Một điểm đặc biệt của tâm lý bạn trai là tỏ ra uy quyền.
Thưa em, cũng tại vì em, tại vì con chúng ta, vì dân tộc, nhân loại, mà tôi đã từ khước bao nhiêu cuộc trêu ghẹo lẳng lơ bị cám dỗ, bởi thú tính, bởi tuổi nông nỗi giữa thời đại hiểu yêu là giỡn với ái tình. Họ hiểu huấn lệnh của bạn hình như mau hơn bạn, có điều là nghe ẩu để làm bậy. Tôi thấy có nhiều người lớn, lúc họ đấu lý, dùng cường quyền đ àn áp tinh thần họ, nói cho họ nghe những lý lẽ rất tế nhị, những lý lẽ của người lớn.
Đầu óc bạn trai quả đúng là đầu óc nói nghịch. Hãy tưởng tượng giữa tim mình và tim bạn mình có sự trọng tài của Thượng đế là chúa tình yêu. Đi đứng nhà quê, nói năng thô kịch trước công chúng.
Nhục tình xô đẩy họ đến nhục lạc. Trong gia đình người vợ muốn cho cuộc đời uyên ương thuận thảo nên nắm bí quyết này là cái gì cũng êm dịu nói minh bạch với chồng. Nhưng cái gì đòi suy nghĩ quá họ không thích.
Bạn gái phần đông ưa trực giác, ưa suy xét theo ngũ quan, không thích để tinh thần căng thẳng khi làm việc. Có lần tôi hỏi một số ý kiến nữ sinh sao lúc bạn trai hò hét um sùm chúng cháu điềm tĩnh quá. Những con người cùng họ, máu, kể cả cha mẹ, họ bớt coi là những đối tượng của tình yêu.
Riêng bạn trai vì tuổi xuân là non nớt, dễ bắt chước nên khi hội họp, họ dễ bị ảnh hưởng. Tôi lại mừng cho bạn vì khi yêu bạn được người yêu trả lại bằng mối tình đầu nồng thắm. Trong thân thể họ có hình ảnh gia đình mà họ là hy vọng, có hình ảnh quốc gia mà họ là rường cột.
Mà không biết tại sao ông lại có thái độ trên. Từ 12 đến 25 tuổi mà thiếu ăn uống, thiếu tự do, thiếu dưỡng khí, bạn trai nhất định phải có thân thể èo uột. Các linh mục dòng Tên rất sáng suốt trong tổ chức giáo dục trong tinh thần của thánh Ignaxiô nên đã nêu lên khẩu hiệu vàng ngọc nầy trong những ký túc xá giáo dục: chẳng nên khi nào hai, luôn luôn ba, ít khi bốn.